IJzer – wat zouden we zonder moeten?

โ€“

โ€“

In massa is ijzer het meest voorkomende element op onze planeet. Wat weet jij over dit heel veelzijdige metaal?

We vinden ijzer in het periodiek systeem terug onder atoomnummer 26. Wat is het symbool van ijzer?

Correct! Wrong!

Fe, het symbool voor ijzer, komt van het Latijnse woord voor dit metaal, โ€œโ€ferrumโ€. Het Latijnse woord kan ook verwijzen naar alles wat gemaakt is van ijzer. Het atoomnummer van ijzer is 26 en het atoomgewicht is 55.847 (26 protonen, 30 neutronen en 26 elektronen).

Ijzer behoort tot groep 8 in het periodiek systeem, samen met drie andere transitiemetalen. Ze hebben allemaal een vergelijkbare elektronenconfiguratie die resulteert in een vergelijkbaar chemisch gedrag. Welk van onderstaande metalen behoort NIET tot goep 8?

Correct! Wrong!

Met atoomnummer 14 is silicium (Si) een metalloรฏde met eigenschappen van zowel metalen als niet-metalen. Silicium behoort, samen met koolstof, germanium, tin, lood en flerovium tot groep 14. IJzer wordt vaak beschouwd als prototype voor alle transitiemetalen en dan niet alleen die van groep 8. Dit komt door de hoeveelheid ijzer en onze voorkeur voor het bewerken van ijzer.

Wat is de elektronenconfiguratie per schil van ijzer?

Correct! Wrong!

De volledige elektronenconfiguratie van ijzer is 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2. Hoe verhoudt zich dat tot het 2,8,14,2 van het antwoord? De eerste schil kan twee elektronen bevatten. De tweede schil heeft 8 elektronen, de derde schil heeft 18 elektronen en de vierde schil kan maximaal 32 elektronen hebben. IJzer vult de eerste twee schillen volledig, laat vier schillen weg uit de derde schil en heeft twee elektronen in de vierde schil. De andere antwoorden verwijzen naar: Zwavel (2,6,6), Koper (2,8,18,1) en Zilver (2,8,18,18,1)

Bij kamertemperatuur is ijzer een vaste stof. Wat is het smeltpunt van ijzer?

Correct! Wrong!

Het smeltpunt van ijzer bedraagt 1538 ยฐC en het kookpunt is 2861 ยฐC. De andere gegeven smeltpunten zijn: Lood โ€“ 163 ยฐC Zink โ€“ 419 ยฐC Aluminium – 659 ยฐC

IJzer kan met veel andere elementen worden gecombinneerd tot chemische stoffen. Wat is de algemene naam voor ijzer(III)oxide?

Correct! Wrong!

IJzer(III)oxide heeft de formule Fe2O3 en is algemeen bekend als roest. Roesten is de corrosie van ijzer en zijn legeringen en hoewel de term eigenlijk alleen bedoeld is voor ijzeroxide wordt het nu ook gebruikt voor veel verschillende vormen van corrosie. Er bestaan verschillende ijzeroxides waaronder ook magnetiet (Fe3O4) en hematiet (alpha-Fe2O3). Er zijn zestien ijzeroxides en oxyhydroxides bekend.

IJzer wordt gebruikt om er staal van te maken, dit is een legering van ijzer met voornamelijk koolstof. Wat wordt toegevoegd om er roestvast staal van te maken?

Correct! Wrong!

Roestvast staal moet minimaal 10,5% chroom bevatten om als roestvast staal door het leven te mogen gaan. De resulterende legering is in hoge mate bestand tegen corrosie. Vanwege deze eigenschap wordt roestvast staal vaak gebruikt voor potten en pannen maar ook voor chirurgische instrumenten en opslagtanks. Om maar een paar voorbeelden te noemen.

Een materiaal (zoals ijzer, kobalt of nikkel) kan tot een permenente magneet worden gemaakt. Hoe noemen we dit?

Correct! Wrong!

Uit de term ferromagnetisme kan je al afleiden dat de eigenschap om gemagnetiseerd te worden (en te blijven) nauw verbonden is aan ijzer. Ferromagnetisme is erg belangrijk in ons moderne leven omdat het de basis is voor elektromagneten, elektromotoren en magnetische opslagmedia.

De productie en het gebruik van ijzer zorgde in alle culturen voor een grote vooruitgang. Welke periode in Europa noemen we de ijzertijd?

Correct! Wrong!

In Europa werd omstreeks de 11de eeuw voor Christus al ijzer bewerkt. Het werd voornamelijk gebruikt om er wapens en bewapening van te smeden. Vooral tijdens het Romeinse Rijk nam de kunde om ijzer te bewerken sterk toe. Deze kennis was zelfs een van de succesfactoren van het Romeinse Rijk.

Welk land produceerde in 2015 wereldwijd meer dan 40% van al het ijzererts?

Correct! Wrong!

Wereldwijd werd er in 2015 ongeveer 3.320.000.000 ton ijzer geproduceerd waarvan China ongeveer 1.380.000.000 ton voor zijn rekening nam. Tweede op de lijst was Australiรซ met 824.000.000 toen en derde Braziliรซ met 428.000.000 ton ijzer. China produceerde ook het meeste ruwijzer en het meeste staal.

IJzer komt voor in ons lichaam en het is essentieel voor gezonde rode bloedcellen. Welke term wordt gebruikt voor een ijzertekort in ons lichaam?

Correct! Wrong!

Er zijn verschillende vormen van bloedarmoede (anemie) maar als je niet genoeg ijzer in je lichamam hebt dan wordt dit โ€œijzer-deficiรซntie anemieโ€ genoemd. Signalen en symptomen zijn bleekheid, vermoeidheid, een licht gevoel in het hoofd en een zwak gevoel. Een teveel aan ijzer in je bloed kan ook voorkomen. Dit noemen we hemochromatosis en het kan de lever, het hart en de nieren beschadigen.