Betelgeuze, een enorme rode ster aan het einde van zijn leven. Wat weet jij van deze heldere ster die je tijdens de wintermaanden gemakkelijk vanuit Nederland kan waarnemen?
1. De ster Betelgeuze bevindt zich in het sterrenbeeld Orion. In welk deel van het sterrenbeeld kunnen we de ster zien?
Als Orion een levend persoon zou zijn dat ons recht aankijkt dan zou Betelgeuze zijn linkerschouder vormen. Dit geldt overigens alleen gezien vanaf de Aarde want de sterren bevinden zich niet allemaal op dezelfde afstand maar bevinden zich tussen 243 en 1360 lichtjaar van de Aarde. Vanwege de associatie met Orion is Betelgeuze ook bekend als Alpha Orionis. Vertaald uit het Arabisch betekent Betelgeuze “de oksel van Orion” of de “hand van Orion”.
2. Uit welke periode hebben we de eerste beschrijving van Betelgeuze door een astronoom gevonden?
In de eerste eeuw beschreef de Griekse astronoom Claudius Ptolemeus de rode kleur van Betelgeuze. Dat was ongeveer drie eeuwen nadat Chinese astronomen dit deden. Die suggereerden overigens een meer gele tint. Het verschil suggereert dat Betelgeuze een jonge ster is. De Chinese astronomen gebruikten Betelgeuze zelfs in hun beschrijvingen van de verschillende sterren als voorbeeld van een gele ster. Het suggereert dat in deze tijd Betelgeuze veranderde van een waterstof fuserende hoofdreeksster naar een rode reus.
3. Betelgeuze is een rode reus, de ster is groter dan de Zon. Uitgaande van de meeste schattingen van zijn grootte welke stelling beschrijft dan de grootte van Betelgeuze het beste?
De precieze diameter van Betelgeuze is lastig te bepalen maar schattingen liggen tussen 1,2 en 9,9 Astronomische Eenheden. Eén AE is gelijk aan de gemiddelde afstand tussen de Aarde en de Zon en is ongeveer 149.600.000 kilometer. De afstand tussen de Zon en mars bedraagt ongeveer 1,5 AE. Tot aan Ceres in de asteroïdengordel is het ongeveer 2,7 AE. Tot aan Jupiter is het 5,5 AE en Saturnus bevindt zich op ongeveer 9,5 AE van de Zon. De diameter van de Zon bedraagt ongeveer 1.392.000 kilometer. Zelfs de meest conservatieve schatting voor Betelgeuze leidt tot een diameter van ongeveer 179.500.000 kilometer, meer dan 100 maal groter dan de Zon.
4. Als we de massa van Betelgeuze vergelijken met de massa van de Zon wat zou dan het resultaat zijn?
De massa van de Zon bedraagt ongeveer 2 *10^30 kilogram. De massa van Betelgeuze wordt geschat op 9,5 tot 21 maal de massa van de Zon. Men denkt dat Betelgeuze in het verre verleden nog veel zwaarder was.
5. Hoe verhoudt zich de oppervlaktetemperatuur van de rode reus Betelgeuze met die van de gele Zon?
De oppervlaktetemperatuur van de Zon bedraagt gemiddeld ongeveer 5778 Kelvin. De oppervlaktetemperatuur van Betelgeuze is ongeveer 3500 Kelvin.
6. Tijdens welke periode van het jaar is Betelgeuze het best zichtbaar vanaf veel locaties op onze planeet?
De grote uitzondering is Antarctica beneden de -82ste breedtegraad. Midden december is de beste tijd om Betelgeuze te bekijken. Samen met Sirius en Procyon maakt Betelgeuze deel uit van de Winterdriehoek aan de sterrenhemel.
7. Hoever is Betelgeuze ongeveer van ons verwijderd?
Meer specifiek: Betelgeuze bevindt zich op een afstand van ongeveer 642,5 lichtjaar van de Zon. Een lichtjaar is gelijk aan ongeveer 9.460.000.000.000 kilometer.
8. Hoe oud wordt Betelgeuze door de meeste astronomen geschat?
Betelgeuze is veel jonger dan 1 miljard jaar. Uitgaande van de huidige kennis over de evolutie van sterren is Betelgeuze ongeveer 10 miljoen jaar oud. De grootte en het hoge verbruik aan brandstof zorgen voor een veel kortere levensduur dan kleinere sterren zoals onze zon. Men denkt dat Betelgeuze binnen een miljoen jaar aan het eind van zijn leven komt.
9. Betelgeuze draait niet heel erg snel om zijn as. Wat is ongeveer de rotatiesnelheid van de ster?
Ter vergelijking: een andere superreus, de ster Antares in het sterrenbeeld Schorpioen, draait met een snelheid van ongeveer 20 kilometer per seconde. Men schat dat Betelgeuze ongeveer 8,4 jaar nodig heeft om eenmaal om zijn as te draaien. Er zijn astronomen die denken dat de ster helemaal niet ronddraait.
10. Welk lot ligt Betelgeuze te wachten aan het eind van zijn leven als de ster explodeert?
Met het ouder worden van Betelgeuze zal de ster stoppen met het verbranden van waterstof en zijn helium gaan omzetten. Als er geen helium meer is zijn de zwaardere elementen aan de beurt. Dit proces eindigt bij ijzer. Betelgeuze zal zijn leven vermoedelijk eindigen als een neutronenster. Dat is normaal voor sterren met een massa tussen 10 en 29 zonsmassa. Neutronensterren zijn veel kleiner dan rode superreuzen of zelfs gemiddelde sterren zoals onze Zon. De typische neutronenster heeft een diameter van ongeveer 20 kilometer. Een neutronenster zal zelf geen hitte meer produceren en zal geleidelijk afkoelen.
